Gezondheid, ziekte, genezing, Rudof Steiner, Christofoor 2003, 332p

Antroposofische geneeskunde is wat betreft diagnose en therapie een verruiming van de reguliere geneeskunde. Door de gezonde en zieke mens en ook de natuur met een spirituele blik waar te nemen, ontstaan nieuwe inzichten in het wezen van ziek zijn en kunnen op grond daarvan nieuwe geneesmiddelen en therapieën worden gevonden. In dit boek zijn verschillende voordrachten bijeengebracht die Rudolf Steiner voor artsen en medische studenten hield in Den Haag (1923) en in Londen (1924), evenals drie openbare voordrachten in Arnhem (1924). Daarin bespreekt hij de antroposofische visie op gezondheid, ziekte en genezing en geeft hij diverse voorbeelden, onder andere over de achtergrond en behandeling van kanker. Daarnaast bevat het boek voordrachten die in de antroposofische gezondheidszorg in Nederland regelmatig worden geraadpleegd, zoals de voordrachten "Over de onzichtbare mens" en "Nervositeit en wilskracht", een voordracht over de vier belangrijkste organen van de mens en de voordracht over drie vormen van ontketening in de mens. Joop van Dam schreef een inspirerend nawoord waarin hij onder andere ingaat op de vraag hoe je als arts of therapeut zelf met de medisch-therapeutische aanwijzingen van Steiner kunt omgaan. Recensie(s) Dit is het tweede en laatste deel van de 'Werken en voordrachten' van Steiner in de rubriek geneeskunde van de werkterreinen van de antroposofie. Het eerste deel was de inleidende cursus over geneeskunde die Steiner in 1920 voor artsen had gegeven ('Geesteswetenschap en geneeskunde', 1996*); in dit deel zijn twaalf voordrachten gebundeld die Steiner tussen 1912 en 1924 in verschillende plaatsen (onder andere Den Haag en Arnhem) en verschillende inhoudelijke en sociale contexten heeft gegeven. In een bijna dertig bladzijden tellend nawoord probeert de antroposofische arts Joop van Dam de veelal gedetailleerde uiteenzettingen in verband te brengen met actuele ontwikkelingen in de geneeskunde. De ruim twintig bladzijden aantekeningen bij de tekst van de voordrachten en van het nawoord vergen relatief veel voorkennis van de antroposofie en gaan niet zo ver in als gewenst zou zijn op de vele problemen die tussen de regels van de tekst door gesignaleerd kunnen worden. In deze zin is dit tweede deel van minder betekenis dan het hierboven genoemde eerste deel. Dr. H.S. Verbrugh